Nietrzymanie moczu

Nietrzymanie moczu to stan niekontrolowanego, mimowolnego wyciekania moczu, powodujący trudności zarówno w zachowaniu higieny, jak i funkcjonowaniu społecznym jednostki. Ta przypadłość jest skutkiem wzajemnego oddziaływania między ciśnieniem w pęcherzu moczowym a ciśnieniem w cewce moczowej. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to choroba, na którą cierpi minimum 5% społeczeństwa i ma ona status choroby społecznej. Według statystyk dotyka ona ok. 10 – 15% każdego społeczeństwa, co w polskich realiach stanowi około 4 milionów osób, w większości kobiet. Na dolegliwość tą narażeni są wszyscy – bez względu na wiek i płeć. Grupy szczególnie narażone to: kobiety po porodach i w okresie menopauzalnym oraz osoby w podeszłym wieku. Innymi czynnikami ryzyka powstania schorzenia mogą być przerost gruczołu prostaty, urazy rdzenia kręgowego, wady wrodzone, stwardnienie rozsiane, choroba alzheimera, choroba Parkinsona, udar mózgu, zapalenia pęcherza moczowego, kamica nerkowa, leki diuretyczne lub działania niepożądane leków.

W 85% przypadków do ustalenia przyczyny wystarczy podstawowa diagnostyka taka jak badanie ogólne moczu wraz z posiewem oraz pomiar objętości moczu po mikcji (USG, cewnikowanie).

Inne metody wykrycia nietrzymania moczu:

• Próba Valsalvy – wykonywana przy wysiłkowym nietrzymaniem moczu – polega na tym, że każe się pacjentowi zakaszleć mocno.
• Test z wacikiem – polega na umieszczeniu w cewce moczowej szpatułki i pomiarze kąta nachylenia szpatułki po wysiłku (zmiana kąta o 30-40 stopni przemawia za nadmierną ruchomością cewki).
• Test podpaskowy – polega na ważeniu suchej i mokrej podpaski w celu oceny ilości wyciekającego moczu w założonym czasie. Test labolatoryjny trwa ok 1h, w czasie tym chory wykonuje specyficzne ćwiczenia (podskoki, przysiady); test domowy – 24-48h i służy do pomiaru ilości wyciekającego moczu w czasie zwykłych czynności domowych.
• Wywiad lekarski – dokładnie przeprowadzony wywiad jest podstawowym elementem oceniającym rodzaj i nasilenie dolegliwości, które są związane z nietrzymaniem moczu.

Kwestionariusz do oceny nietrzymania moczu i dzienniczek mikcji – w skład badania podmiotowego może wejść wypełnienie kwestionariusza do oceny nietrzymania moczu, uwzględniającego takie pytania jak m.in.:

• jak często zdarza się gubienie moczu;
• jak duże ilości moczu są gubione;
• w jakich sytuacjach bezwiednie gubiony jest mocz;
• po jakim wydarzeniu wystąpiło gubienie moczu;
• czy oddawaniu moczu towarzyszy ból;
• czy moczenie występuje w nocy;
• jak często w ciągu dnia jest oddawany mocz.

Bardzo ważnym elementem podczas rozmowy z lekarzem jest przedstawienie mu dzienniczka mikcji, który udokumentuje dolegliwości związane z zaburzeniami w trzymaniu moczu oraz pozwala ocenić nawyki dietetyczne dotyczące spożywania napojów i oddawania moczu.

Dzienniczek mikcji powinien zawierać:

• ilość mikcji dziennie;
• częstotliwość epizodów niekontrolowanego oddawania moczu;
• ilość bezwiednie oddawanego moczu;
• ilość epizodów nocnego oddawania moczu.

Badanie jamy brzusznej – dzięki temu badaniu możliwe jest stwierdzenie obecności wypełnionego pęcherza moczowego w badaniu palpacyjnym lub, dzięki lekkiemu uderzaniu, ponad spojeniem łonowym. Bolesność pęcherza podczas przeprowadzania badania jamy brzusznej może świadczyć o zapaleniu dolnych dróg moczowych oraz o istnieniu śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego.

Badanie ginekologiczne – pozwala ocenić nieprawidłowości morfologiczne w zakresie narządu rodnego. Koniecznym elementem badania jest ocena napięcia mięśni dna miednicy.

Badanie per rectum (przez odbyt) – jest to dodatkowe badanie, które pomaga w ocenie czynności mięśni dna miednicy.

Badanie neurologiczne – powinno dotyczyć oceny segmentów unerwionych przez nerwy z krzyżowego odcinka rdzenia kręgowego. Badanie powinno objąć sprawdzenie czucia skórnego w obszarze przedsionka pochwy i krocza.

Badanie ultrasonograficzne – badanie USG pozwala wykryć obecności guzów w obrębie miednicy mniejszej, obecność nowotworów układu moczowo-płciowego oraz złogów czy ciał obcych w pęcherzu. Ocenia morfologię dróg moczowych, pozwala wykryć wodonercze, a także pozwala uzyskać informacje o czynności dolnych dróg moczowych, ruchomości cewki moczowej i stopniu otwarcia szyi pęcherza moczowego.

Analiza i posiew moczu – ogólne badanie moczu z oceną osadu oraz posiew moczu powinny być wykonane u każdego pacjenta z zaburzeniami czynności dolnego odcinka dróg moczowych w celu wykluczenia infekcji.

Ocena objętości moczu zalegającego po mikcji – cena objętości moczu zalegającego po mikcji jest ważnym badaniem wstępnym u pacjentów z zaburzeniami czynności dolnego odcinka układu moczowego. Pozwala ocenić czy zalega mocz, czy mamy do czynienia z nietrzymaniem moczu z przepełnienia.

Cystouretroskopia – badanie obrazujące cewkę oraz pęcherz moczowy pozwala na dokładne wykluczenie patologii, które mogą powodować podrażnienia (nowotwory, kamica, ciało obce, zwężenie cewki).

Podział nietrzymania moczu na stopnie jest orientacyjny, dokonuje się go na podstawie średniej ilości moczu wydalonego w niekontrolowany sposób w ciągu 4 godzin. Występują 4 stopnie nietrzymania moczu – kropelkowe, lekkie, średnie i ciężkie. Statystycznie najwięcej osób dotkniętych jest lekkim nietrzymaniem moczu, z czego część doświadcza epizodów nietrzymania tymczasowo, w związku z różnego rodzaju schorzeniami. Najmniej osób doświadcza bardzo ciężkiego nietrzymania moczu, które dotyczy przede wszystkim osób obłożnie chorych, zupełnie niekontrolujących swoich czynności fizjologicznych.

Autorka: Magdalena Rafalska