Komunikacja alternatywna i wspomagająca w terapii dzieci i dorosłych

Komunikacja alternatywna i wspomagająca, w skrócie określana jako AAC (ang. Augmentative and Alternative Communication), służy osobom, które mają trudności z komunikowaniem się za pomocą mowy. Obejmuje metody, urządzenia, systemy, strategie i narzędzia komunikacyjne, zastępujące lub wspierające język mówiony. Umożliwiają one wyrażanie potrzeb, myśli, opinii, a w konsekwencji pomagają w nawiązywaniu relacji z innymi. Co więcej, AAC wspiera budowanie tożsamości osoby niemówiącej, zapewnia większą niezależność i pozwala samodzielnie kształtować swoje życie.

Dla kogo jest komunikacja alternatywna i wspomagająca?

Z komunikacji alternatywnej i wspomagającej mogą korzystać osoby, które z różnych powodów nie są w stanie skutecznie porozumiewać się za pomocą mowy werbalnej. Może to być spowodowane jej brakiem, niedostatecznym wykształceniem lub utratą tej umiejętności. Na zdolność mówienia najczęściej wpływa niepełnosprawność rozwojowa lub zaburzenia nabyte (np. wskutek udaru lub wypadku). Do użytkowników ACC należą:

• osoby, które mają zdolność rozumienia mowy, ale sami nie potrafią się nią posługiwać, np. dzieci z porażeniem mózgowym, które z powodu dużej spastyczności i ruchów mimowolnych nie są w stanie kontrolować narządów mowy, by czytelnie artykułować dźwięki;
• osoby z niepełnosprawnością intelektualną czy zaburzeniami językowymi, u których widoczna jest różnica pomiędzy stopniem rozumienia języka a możliwościami ekspresji, np. u osób z Zespołem Downa;
• osoby, które potrzebują wsparcia w rozwoju mowy, np. dzieci z dysfazją rozwojową, z niepełnosprawnością intelektualną;
• osoby, których mowa jest niezrozumiała dla dalszego otoczenia i słuchacze w niektórych sytuacjach (np. hałaśliwe otoczenie) nadal mają trudności w zrozumieniu artykulacji;
• osoby, które nie mają w ogóle rozwiniętej mowy i korzystają z alternatywnej formy komunikacji jako języka używanego przez całe życie (np. osoby z autyzmem, niepełnosprawnością intelektualną czy osoby z agnozją słuchową). Jest to też forma języka dla komunikujących się z nimi osób.

Porozumiewanie się bez użycia mowy jest trudne. Są informacje, które można przekazać prostym gestem, np. sięgnięcie po kubek sygnalizuje chęć napicia się. Ale już chęć zakomunikowania, że chcielibyśmy dostać nową herbatę, którą widzieliśmy na reklamie, jest sporym wyzwaniem. Gdy nie można skutecznie wyrazić swoich potrzeb i przekazać wiadomości, staje się to frustrujące zarówno dla osoby niemówiącej, jak i jej partnera komunikacyjnego. Często osoba niemówiąca ma wiele emocji i złożonych myśli, które chce przekazać – dzięki wprowadzeniu AAC jest to dla niej w końcu możliwe, a to pozwala uniknąć poczucia wykluczenia i osamotnienia.

Metody komunikacji alternatywnej i wspomagającej

Komunikacja alternatywna to zastępcza forma porozumiewania się z otoczeniem dla osób, które nie są w stanie mówić lub ich mowa nie jest rozumiana przez innych. Z kolei komunikacja wspomagająca polega na dodaniu czegoś do mowy (np. gestów artykulacyjnych, obrazków/zdjęć, tablicy z literami). Wpływa to na lepsze zrozumienie komunikatów przez innych.

W komunikacji alternatywnej i wspomagającej wykorzystuje się metody o różnym poziomie zaawansowania. Zaliczają się do nich:

• proste metody, takie jak np. mowa ciała, mimika twarzy, gesty, tablice z literami;
• złożone metody oparte na niskim poziomie technologii, np. książki komunikacyjne, tablice z symbolami;
• narzędzia AAC wykorzystujące wysoką technologię, np. urządzenia generujące mowę, tablet z aplikacją do AAC czy C-Eye® (Cyber-Oko).

Jednym z narzędzi do komunikacji alternatywnej dostępnym w Centrum Aktywnej Rehabilitacji Fundacji Avalon jest C-Eye® PRO stosowane w terapii logopedycznej i neurorehabilitacji. To innowacyjne urządzenie, wykorzystujące ruch gałek ocznych do wybrania litery, słowa lub obrazka na ekranie komputera. Wszyscy terapeuci Centrum Aktywnej Rehablilitacji dla dzieci uczestniczyli w szkoleniu z systemu C-Eye® PRO. Szkolenie było przeprowadzone przez doświadczonego specjalistę, który pokazał naszym terapeutom możliwości tego narzędzia i jego obsługę. Dzięki temu nasi rehabilitanci przyswoili sobie wiele nowych technik i ćwiczeń, które od tego czasu sukcesywnie stosują w pracy z dziećmi z różnymi zaburzeniami. C-Eye® już wpływa na osiąganie lepszych efektów w terapii przez naszych podopiecznych.

Cieszymy się, że możemy prowadzić terapię za pomocą sprzętu rehabilitacyjnego C-Eye® PRO, którego zakup umożliwiła nam darowizna od Fundacji Charytatywnej Polonii Amerykańskiej.