Przyjemność i seksualność – czy można postawić znak równości?

Seksualność ma wiele odsłon i podobnie jak przyjemność jest wieloaspektowym zagadnieniem. Jeśli zastanawiacie się, jak złożone jest to zagadnienie, pozwólcie, że przytoczę kilka definicji.

Na początku XXI wieku Światowa Organizacja Zdrowia [1] uwzględniła przyjemność jako element swojej definicji zdrowia seksualnego. Definicja ta dodatkowo promowała perspektywę sekspozytywną w badaniach nad seksem i w praktyce. i edukacji[2]. Przyjemność seksualna definiowana jest także jako stan fizycznego i psychicznego zadowolenia, które może występować w sytuacjach samodzielnych lub partnerskich doświadczeń erotycznych.  Poza tym stanowi bardzo istotny element ogólnego samopoczucia, a w szczególności zdrowia seksualnego[3].

Dwie amerykańskie badaczki i profesorki zajmujące się płciowością i zdrowiem seksualnym: Jenny A. Higgins i Jennifer S. Hirsch[4] zaproponowały pięć składników przyjemności seksualnej: „[…] coś, co sprawia przyjemność, spontaniczność i płynność, bliskość, przyjemność osoby partnerskiej i erotyzacja bezpieczeństwa. Różnorodność tych składników podkreśla zakres czynników fizycznych, emocjonalnych i społecznych, które odgrywają rolę w doświadczaniu przyjemności seksualnej; ponieważ przyjemność seksualna jest często (choć z pewnością nie zawsze) doświadczana z inną osobą, doświadczenia interpersonalne są często związane z przyjemnością”.

Światowe Stowarzyszenie Zdrowia Seksualnego[5] uwzględnia fantazje erotyczne jako bardzo ważną część przyjemności seksualnej: „fantazje, emocje i uczucia mogą być również źródłami przyjemności seksualnej. „Przyjemność seksualna to fizyczna i/lub psychiczna satysfakcja i przyjemność czerpana ze wspólnych lub samotnych doświadczeń erotycznych, w tym myśli, fantazji, snów, emocji i uczuć”.

Czy przyjemność seksualna to subiektywne doświadczenie? Oczywiście! I mogłoby się wydawać, że jest to temat, który już dobrze znamy, bo przecież mimo złożoności doświadczeń zarówno ze sfery fizycznej, jak i emocjonalnej, wiemy, że przyjemność seksualna daje odczucie radości, satysfakcji i spełnienia. Jest to efekt działania zmysłów, hormonów i procesów neurobiologicznych, które współdziałają, aby wywołać poczucie błogości i zadowolenia. Przyjemność seksualna może być różnorodna – od intensywnych orgazmów po subtelne przyjemności związane z bliskością, dotykiem czy intymnością. Tyle mówi nam teoria.

Jak zatem przekuć teorię w praktykę, czyli jak powiedzieć to prościej?

Przyjemność seksualna to każde doświadczenie seksualne, które daje przyjemność, sprawia, że czujemy odprężenie i zadowolenie. Dzięki przyjemności pogłębiamy też więź ze sobą i drugim człowiekiem, bo kiedy jest przyjemnie, komunikacja jest łatwiejsza. Pojawia się cały wachlarz możliwości zarówno tych subtelnych i delikatnych, jak i bardzo intensywnych doznań.

Jest tylko jeden mały haczyk…

Co na to normy społeczne?

Postrzeganie przyjemności seksualnej w społeczeństwie jest zróżnicowane i często uwarunkowane normami kulturowymi, religijnymi i społecznymi. W wielu kulturach rozmowy o seksualności i przyjemności to wciąż temat tabu, co może prowadzić do poczucia wstydu lub winy. Sytuacja się zmienia, jednak nawet w społeczeństwie zachodnim, gdzie seksualność jest coraz częściej omawiana, nadal istnieją silne normy dotyczące tego, co jest akceptowalne i pożądane. Dla niektórych osób przyjemność seksualna jest postrzegana jako naturalna część życia, dla innych – jako coś, co powinno być ograniczone lub kontrolowane. Warto także podkreślić, że wiele kultur czy społeczności ma niepisany sposób funkcjonowania, określone zasady, które wyznaczają, kiedy seksualność jest jeszcze dobra i potencjalnie przyjemna, a kiedy ten potencjał zmienia się w coś zupełnie odwrotnego. I nie byłoby w tym nic złego, gdyby wystarczyło się nad tymi przekonaniami pochylić i na nowo je zdefiniować. Niestety, często są one tak mocno i trwale z nami związane, że przyjmujemy wszystkie kulturowe normy i schematy za jedynie słuszne. To, co społecznie akceptowane nie znajdzie jednak zastosowania u każdej osoby. Podobnie jak definicja przyjemności seksualnej, tak i sposób przetwarzania bodźców seksualnych to nasze indywidualne doświadczenie.

Czy tylko te przekonania mogą nas ograniczać?

Tu napotykamy kolejny haczyk…

Co może ograniczać odczuwanie przyjemności?

 Nienajlepsza renoma wokół edukacji seksualnej w Polsce to jeden z czynników, który wpływa na negatywny stosunek do przyjemności seksualnej. Drugim jest kwestia niemal całkowitego ograniczenia dostępu do tej edukacji osobom nastoletnim z niepełnosprawnościami. Sytuacja się zmienia, ale wciąż długa droga przed nami, aby zapewnić wszystkim młodym osobom równe szanse na zdobycie wiedzy z tego zakresu. Niestety, niedostateczna wiedza na temat seksualności, anatomii i technik może prowadzić do ograniczonego rozumienia przyjemności. Można nawet pokusić się o hipotezę, że jest ona kluczowa dla zrozumienia i doświadczenia przyjemności. Niepełnosprawne ciało nie może odczuwać przyjemności? Nic bardziej mylnego! Odczuwa przyjemność tylko nie zawsze ma dostęp do tych obszarów, które mogłyby dawać jej najwięcej. I to właśnie zadanie edukacji seksualnej, ale kierowanej do wszystkich, nie zaś wybiórczo. Chcemy przełamywać bariery społeczne i promować zdrowe podejście do przyjemności? Niech ta wiedza będzie skierowana do ogółu, bo to właśnie społeczeństwo wpływa na sposób, w jaki przyjemność seksualna jest rozumiana i traktowana. Brak edukacji może prowadzić do nieporozumień, stygmatyzacji i ograniczeń w odkrywaniu przyjemności.

Przyjemność seksualna prawem wszystkich osób!

Dla osób z niepełnosprawnościami prawo do realizowania przyjemności seksualnej oznacza posiadanie równych możliwości do jej doświadczania i wyrażania, niezależnie od trudności fizycznych czy psychicznych. Jest to aspekt szeroko pojętego prawa do jakości życia i godności. Obejmuje ono dostęp do informacji, wsparcia oraz dostosowanych narzędzi i pomocy, które umożliwiają pełniejsze i bardziej satysfakcjonujące przeżywanie przyjemności. Banałem jest wręcz pisać o tym, że osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do pełnego doświadczania przyjemności seksualnej, co jest integralną częścią godności i jakości życia. Jednak napiszmy to jeszcze raz, by nie było żadnych wątpliwości – prawo do przyjemności seksualnej obejmuje dostęp do wsparcia, informacji oraz dostosowanych narzędzi i technologii, które umożliwiają jego realizację. Dlatego rehabilitacja seksualna i asystentura to tematy, których nie możemy zamiatać pod dywan. Przyjemność seksualna może zaczynać się od fantazji, ale prędzej czy później będzie domagać się realizacji. Mało lub w ogóle brak jest dostosowanych miejsc, sprzętu czy akcesoriów wspierających aktywność seksualną osób z niepełnosprawnościami. Czasem dzieje się tak dlatego, że osoby te nadal postrzegane są jako nieseksualne, a tym samym (niesłusznie!) wydaje się, że nie ma konieczności rozszerzania dostępu do pełnych doświadczeń seksualnych. Mam nadzieję, że przyczynię się do zmiany tego błędnego przekonania, bo negatywne stereotypy i brak akceptacji dotyczące seksualności osób z niepełnosprawnościami mogą wpływać na poczucie własnej wartości i pewności siebie tych osób.

Czy niepełnosprawność może utrudniać doświadczanie przyjemności?

Osoby z niepełnosprawnościami mogą napotykać różne przeszkody w czerpaniu przyjemności z aktywności seksualnej. To znowu wieloaspektowe zagadnie, ale jest kilka kwestii, nad którymi trzeba się pochylić.

Problemy w wyrażaniu potrzeb i pragnień mogą prowadzić do frustracji i niezrozumienia. Nie dość, że brak edukacji seksualnej będzie wpływał na ograniczenia w jasnej komunikacji, co sprawi, że trudno mi będzie wyrazić swoje potrzeby, to jeszcze z większym prawdopodobieństwem przekroczę granice innych ludzi, którzy zamiast się przybliżać będą się oddalać. Przyjemność seksualna to przecież także możliwość rozmawiania i obcowania z innymi osobami.

Brak dostępnych i dostosowanych miejsc, czy sprzętów umożliwiających komfortowe przeżywanie intymnych chwil. Doświadczenia seksualne nie muszą przecież być przeżywane i doświadczane wyłącznie w zaciszu własnego domu. Miejsca zabaw erotycznych często nie uwzględniają potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami.

Specyficzne wyzwania zdrowotne mogą wpływać na zdolność do cieszenia się aktywnością seksualną. Przecież to ciało odczuwa przyjemność seksualną. Niejednokrotnie podstawą działań fizjoterapeutycznych jest w głównej mierze funkcjonalność ciała, niekoniecznie zaś komfort i intensywność odczuwanej przyjemności seksualnej. Można jednak trafić także na fizjoterapeutów/fizjoterapeutki, którzy wspierają osoby z niepełnosprawnościami w przygotowaniu do aktywności seksualnej, podpowiadając chociażby, jakie pozycje seksualne będą dla danej osoby wskazane lub z jakiego sprzętu może skorzystać, żeby ułożyć ciało w odpowiedniej pozycji. Warto w tym obszarze korzystać ze wsparcia osób, które mają dodatkowo wykształcenie seksuologiczne.

Zaburzenia takie jak depresja, lęki czy traumy mogą również wpływać na zdolność do odczuwania przyjemności i intymności. Czasem najtrudniejszy będzie ten pierwszy krok w kierunku zobaczenia siebie i potrzeb swojego ciała. Niełatwo jest się otworzyć, kiedy np. wykonywanie podstawowych czynności higienicznych wymaga udziału innych osób. Jak wówczas odnaleźć przyjemność seksualną i jak poczuć ją w ciele?

Eksploracja przyjemności to proces

Eksplorowanie przyjemności seksualnej przez osobę z niepełnosprawnością wymaga indywidualnego, dostosowanego do siebie podejścia.

• Poszukuj wiedzy na temat seksualności. To może pomóc w odkrywaniu nowych sposobów czerpania przyjemności. Istnieją różne zasoby, takie jak organizacje wspierające, terapie specjalizujące się w seksualności oraz grupy wsparcia, które mogą pomóc w eksplorowaniu przyjemności seksualnej.
• Sprawdzaj i korzystaj z dostosowanych narzędzi i technologii, takich jak specjalistyczne urządzenia wspierające. To może pomóc w realizacji przyjemności seksualnej w sposób komfortowy i dostosowany.
• Postaw na otwartą komunikację z osobą partnerską, osobami partnerskimi. Nie wiesz, od czego zacząć? Skontaktuj się z osobą specjalistyczną, która podpowie i razem z Tobą poszuka dogodnych rozwiązań. Na podstronie „Bezpłatne porady” znajdziesz kontakt do bezpłatnych porad seksuologiczych udzielanych przez Dominikę Gołąb w ramach działań Fundacji Avalon
• Pytaj, dowiaduj się, podejdź z otwartością do próbowania nowych rzeczy i adaptowania technik, które odpowiadają Twoim potrzebom i ograniczeniom. Ostatecznie, eksploracja przyjemności seksualnej jest osobistym procesem, który wymaga cierpliwości, empatii i otwartości na własne potrzeby i ograniczenia. Każda osoba, niezależnie od swojej niepełnosprawności, ma prawo do pełnego i satysfakcjonującego życia seksualnego, a dostosowane wsparcie i narzędzia mogą odegrać kluczową rolę w realizacji tego celu.
• Skorzystaj rehabilitacji seksualnej jako formy wsparcia specjalistów. Jej głównym celem jest przywracanie zdrowia seksualnego oraz leczenie lub minimalizowanie zaburzeń seksualnych, które mogą wynikać z niepełnosprawności, choroby lub doświadczonego urazu.

Na koniec

Przyjemność seksualna i poszukiwanie jej mają olbrzymie znaczenie dla zdrowia i jakości życia. Otwartość na nowe, uczestnictwo w dyskusjach, różnorodność emocji – to wszystko pozwala lepiej poobserwować siebie. Pamiętaj, że nie musisz od razu iść na całość. Przyjemność nie lubi pośpiechu. Przyjemność lubi odkrywanie i cieszenie się z tych doświadczeń, na które świadomie się decydujemy. Nie ignoruj też trudności zdrowotnych. To one mogą przerodzić się w zaburzenia seksualne, chroniczny ból czy zaburzenia emocjonalne. Jeśli odkryjesz, że Twoje indywidualne przekonania i wartości, często kształtowane przez rodzinę, religię i społeczeństwo, wpływają na twój sposób patrzenia na przyjemność seksualną, przyjrzyj się temu jeszcze bliżej.

[1] WHO, 2002

[2] Arakawa i in., 2013; Fine, 1988; Kleinplatz i in., 2009; Philpott i in., 2006

[3] Ford JV, Vargas EC, Finotelli Jr T, Fortenberry JD, Kismödi E, Philpott A i wsp. Why pleasure matters: Its global relevance for sexual health, sexual rights and wellbeing. Int. J. Sex. Health 2019; 31(3): 217–230.

[4] Higgins, J. A., & Hirsch, J. S. (2008) (Pleasure, power, and inequality: Incorporating sexuality into research on contraceptive use. American Journal of Public Health, 98(10), 1803–1813. 10.2105/AJPH.2007.115790

[5] WAS, 2019