Joanna Chmielewska
Fundacja Avalon
Praca zawodowa ma ogromne znaczenie dla funkcjonowania psychicznego i społecznego zarówno osób zdrowych, jak i niepełnosprawnych. Ma ona wpływ na poczucie własnej wartości, sprawia, że czujemy się potrzebni i zdolni do zmieniania otaczającej nas rzeczywistości. W przypadku osób z niepełnosprawnościami ma jeszcze dodatkową funkcję; często jest formą terapii i pomaga w powrocie do zdrowia. Ważna jest więc dla nich nie tylko rehabilitacja medyczna, ale również ta społeczna i zawodowa.
Pomimo uchwalenia ustawy o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, ich pozycja na rynku pracy nadal jest słabsza od pozycji osób zdrowych. Uchwalona przez Sejm Karta Praw Osób Niepełnosprawnych daje takim osobom prawo do pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z ich kompetencjami i wykształceniem oraz do korzystania z doradztwa zawodowego. Jeśli ich niepełnosprawność tego wymaga, mają również prawo do pracy w warunkach dostosowanych do ich potrzeb.
Zatrudnienie niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy odbywa się w ramach koncepcji tzw. zatrudnienia wspomaganego. W takim wypadku osoba z niepełnosprawnością pracuje w zwykłym zakładzie pracy wraz z pełnosprawnymi pracownikami. Pracodawcy, którzy decydują się na zatrudnienie wspomagane, otrzymują odpowiednie wsparcie. Niestety OzN z tytułu swojej niepełnosprawności nadal mają do czynienia z dyskryminacją i nierównością w trakcie poszukiwania i wykonywania swojej pracy.
Z drugiej strony mamy do czynienia z różnymi próbami zmiany naszej rzeczywistości i podejścia do zatrudniania osób z niepełnosprawnościami. Ważną rolę odgrywają tu organizacje pozarządowe i instytucje rynku pracy, które zachęcają pracodawców do zatrudniania niepełnosprawnych, a samych niepełnosprawnych do aplikowania na różne stanowiska i podnoszenia swoich kwalifikacji.
Stowarzyszenia, fundacje itp. organizacje wspierają niepełnosprawnych poprzez specjalistyczne poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy, które pozwala ocenić umiejętności zawodowe danej osoby, a także predyspozycje i przeciwwskazania, jeżeli chodzi o rodzaj pracy i warunki zatrudnienia. Na rehabilitację zawodową ze strony organizacji pozarządowych składa się wiele działań. Należą do nich:
Tworzone są przez organizacje pozarządowe ze znacznym wykorzystaniem środków z PFRON-u. Służą rehabilitacji zawodowej, zwracając przy tym uwagę na aspekt społeczny związany z zatrudnieniem oraz wspierając w zdobywaniu konkretnych umiejętności przydatnych na rynku pracy. Podczas warsztatów mogą być prowadzone zajęcia np. z ceramiki czy fotografii wspierane terapią ruchową, muzyczną i psychologiczną. Uczestnicy mają tu okazję sprawdzić się w różnych sytuacjach.
Organizacją warsztatów tego typu zajmują się podmioty prawne, w tym zakłady pracy chronionej, organizacje pozarządowe, które w części pokrywają koszt warsztatów.
Mają podobne cele co warsztaty terapii zajęciowej – pośredniczą między warsztatem a rynkiem pracy. Ich główna uwaga skupia się w tym przypadku na rehabilitacji zawodowej. Organizatorami ZAZ-u są instytucje, organizacje społeczne, których celem statutowym jest pomoc niepełnosprawnym na rynku pracy.
Formy działalności gospodarczej, tworzące miejsca pracy dla osób z niepełnosprawnościami (w określonej przepisami liczbie i stopniu niepełnosprawności). W zamian za to zakłady korzystają z różnego rodzaju zwolnień z opłat, a uzyskane w ten sposób środki zasilają zakładowy fundusz rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami, służący pomocy niepełnosprawnym pracownikom.
Przykładowe fundacje, stowarzyszenia:
Warto pamiętać także o pomocy, jakiej w ramach rehabilitacji zawodowej mogą udzielić niepełnosprawnym sektory rządowy, samorządowy i powiatowy. Szczególnie pomocne mogą się okazać takie instytucje jak:
W Internecie można znaleźć strony z ofertami pracy dla osób z niepełnosprawnościami. Przykładowe z nich to:
