Celem koncepcji praw pacjenta jest ochrona autonomii (wolności) pacjenta przed ingerencją ze strony innych podmiotów (aspekt negatywny), ale również prawo domagania się słusznie przynależnych warunków realizacji tych praw (aspekt pozytywny). W polskim ustawodawstwie prawa pacjenta są zagwarantowane w następujących dokumentach:
W Polsce przez wiele lat źródłem normatywnym praw pacjenta były różne akty prawne w związku z tym mieli oni problemy z poznaniem swoich praw, nie mogli ich artykułować i skutecznie dochodzić.
W roku 1998 powstało Stowarzyszenie Pacjentów Primum Non Nocere, jego zadaniem było dążenie do działania dla zmiany prawa i zobligowania państwa do niesienia pomocy osobom poszkodowanym w wyniku błędów i wypadków medycznych. Stowarzyszenie domagało się:
Protesty poszkodowanych, skupionych w tej organizacji dały początek zmianom prawa dotyczącego błędów i wypadków medycznych w Polsce. W 1999 roku w wyniku uzgodnień Stowarzyszenia Primum Non Nocere i ministra zdrowia, powołano Rzeczników Praw Pacjenta przy Kasach chorych.
W 2002 roku Mariusz Łapiński, ówczesny Minister Zdrowia, powołał Biuro Praw Pacjenta, na miejsce biura skarg i wniosków. Dyrektorem Biura została Krystyna Barbara Kozłowska, funkcje tę pełni do dziś.
Na początku 2008 wniesiono do laski marszałkowskiej pakiet projektów ustaw dotyczących założeń systemu ochrony zdrowia, w tym m.in. projekt ustawy o ochronie indywidualnych i zbiorowych praw pacjenta oraz o Rzeczniku Praw Pacjenta (druk sejmowy nr 283). Pierwsze czytanie projektu odbyło się na posiedzeniu Sejmu w dniach 26–27 marca 2008, w efekcie kolejnych prac Sejm przyjął 6 listopada 2008 ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 z późn. zm., dalej jako ustawa).
Ustawa wyodrębnia ogólne i szczegółowe prawa pacjenta. Katalog praw jest rozbudowany i obejmuje:
Ustawa przewiduje możliwość ograniczenia korzystania z praw pacjenta (art. 5) czy ponoszenia opłat za realizację określonych praw (w art. 28 i 35). Ponadto ustawa używa sformułowania „zbiorowe prawa pacjenta” (art. 1 pkt 5, rozdział 13), ale nie definiuje tych praw.
* W nauce polskiego prawa medycznego jest to zgoda objaśniona, świadoma, uświadomiona lub poinformowana. Zostało to wyrażone w art. 32 UZL: „Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie ,po wyrażeniu zgody przez pacjenta”.
Zgoda świadoma musi spełniać kryteria art. 31 ustawy o zawodach lekarza. Pacjent musi być poinformowany w sposób przystępny (tj. zrozumiały dla niego) o stanie zdrowia, rozpoznaniu choroby, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz przewidywanym rokowaniu. Przewidziane ustawowo formy wyrażenia zgody przez pacjenta to zgoda ustna i zgoda pisemna(art. 32 pkt. 7). Nie istnieje taka forma zgody, jak zgoda domniemana (skoro pacjent się nie sprzeciwia, to się zgadza).
**Dokumentacja powinna być skatalogowana oraz przechowywana w posiadającym odpowiednie warunki archiwum. Archiwalna dokumentacja jest przechowywana przez okres 20 lat, licząc od końca roku kalendarzowego w którym dokonano ostatniego wpisu, przy czym dokumentacja w wypadku zgonu pacjenta na skutek uszkodzenia ciała lub zatrucia, jest przechowywana przez okres 30 lat, a zdjęcia rentgenowskie, przechowywane poza dokumentacją indywidualną wewnętrzną, są przechowywane przez okres 10 lat.
Maksymalna wysokość opłaty za jedną stronę dokumentacji medycznej – nie może przekraczać 0,002 przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Autorka: Sylwia Kalisz-Wielgosz
Ważne strony internetowe:
