Mózgowe Porażenie Dziecięce stanowi zespół zaburzeń rozwoju ruchu i postawy, wynikających z trwałego uszkodzenia mózgu płodu lub niemowlęcia. Postać spastyczna MPD dotyczy ok. 70-80% pacjentów. Wzmożone napięcie mięśniowe ogranicza dowolne aktywności, uniemożliwiając tym samym prawidłowy rozwój struktury mięśnia (długość, elastyczność), wykonanie ruchu w dowolnym zakresie, powodując przykurcze, a w konsekwencji deformacje kostno-stawowe i wiele innych zmian patologicznych. Zmniejszenie spastyczności we wczesnym etapie rozwoju daje szansę na ograniczenie bądź zahamowanie niektórych następstw podwyższonego napięcia mięśniowego.
Jedną z metod „walki” ze spastycznością w MPD jest terapia toksyną botulinową (BTX-A). Wykorzystuje się ją w tym celu już od 1990r., początkowo tylko w odniesieniu do mięśnia brzuchatego łydki (gastrocnemius), obecnie również w leczeniu kończyn górnych oraz innych zmian, towarzyszących MPD, a także w terapii dystonii, udaru mózgu, urazów rdzenia kręgowego, stwardnienia rozsianego (SM), medycynie estetycznej, ślinotoku, nadpotliwości i wielu innych schorzeniach.
Toksyna botulinowa (BTX, botulinum toxin) wytwarzana jest przez laseczki jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum), to najsilniejsza toksyna pochodzenia bakteryjnego. Wyróżnia się kilka typów, oznaczonych literami alfabetu od A do G, z czego w celach terapeutycznych wykorzystuje się BTX-A oraz rzadziej BTX-B. Aktualnie dostępne preparaty to: BTX-A (Dysport), BTX-A (Botox), BTX-A (Xeomin). Posiadają one te same cząsteczki, jednak różnią się sposobem produkcji. Aktywność preparatu podaje się w tzw. „jednostkach mysich”(mouse unit-mu).
Preparat aplikowany jest domięśniowo. Jego działanie polega na chemicznym unieczynnieniu płytki nerwowo-mięśniowej, w efekcie czego mięsień nie jest pobudzany i zmniejsza się jego napięcie.
Leczenie rozpoczyna się już w 1-2 roku życia. Przed jego podjęciem pacjent podlega dokładnej ocenie klinicznej, w celu określenia możliwości terapii.
Do czynników istotnych przy kwalifikacji pacjenta należą m.in.:
Ocenie pacjenta służą liczne badania i testy, m.in.:
Terapia ma sens jedynie jako leczenie kompleksowe, uwzględniające fizjoterapię w postaci ćwiczeń rozciągających, wzmacniających i wspomagających propriocepcję, a także stosowanie gipsów redresyjnych i ortez przeciwdziałających przykurczom. Działania rehabilitacyjne można wdrożyć już w dniu ostrzykiwania.
Mięśnie najczęściej poddawane ostrzykiwaniu BTX-A to: m. brzuchaty łydki, m. płaszczkowaty, m. przywodziciel uda, m. biodrowo-lędźwiowy, m. prosty uda, m. grupy kulszowo-goleniowej, m. dwugłowy ramienia, m. ramienno-promieniowy, mięśnie odpowiadające za ruch zgięcia w stawie ramienno-promieniowym, promieniowo-nadgarstkowym, śródręczno-paliczkowym i międzypaliczkowym. Pierwsze efekty po podaniu BTX-A pojawiają się po ok. 72 godzinach. Efekt maksymalny występuje po ok. 14 dniach i utrzymuje się ok. 12 tygodni.
Liczne badania potwierdzają skuteczność stosowania toksyny botulinowej w terapii MPD. Wśród pozytywnych skutków leczenia obserwowano:
Stosowanie toksyny botulinowej u dzieci z MPD przy zachowaniu zasad kwalifikacji, prawidłowym zlokalizowaniu mięśni oraz odpowiednim dawkowaniu jest bezpieczne. Ewentualne działania niepożądane to osłabienie mięśni i zespół grypopodobny. Występują one jednak rzadko, są łagodne i krótkotrwałe. Należy jednak pamiętać, że zbyt częste injekcje mogą uodpornić organizm na cząsteczkę BTX-A lub spowodować efekt „nakładania się” dawek, dlatego lek podawany jest nie częściej (!) niż co 3 miesiące.
Autorka: Marta Zielińska
